Eén van de mooiste en opvallendste graven op het Brugse kerkhof is dat van Guido Gezelle. Het Gezellearchief bevat heel wat documenten over zijn praalgraf en dood en begrafenis.
Gezelle overleed op 27 november 1899. Vier dagen later kreeg hij een “vorstelijke begrafenis”. In afwachting van een definitieve rustplaats vond hij een onderkomen in de grafkelder van apotheker Adolf De Wolf. Intussen ijverde het Brugse Davidsfonds voor de oprichting van een monument ter nagedachtenis van de dichter. Het praalgraf werd ontworpen door Gezelles vriend, de West-Vlaamse gouverneur baron Jean-Baptiste-Emmanuel de Béthune. De inhuldiging vond plaats op 23 april 1906, nadat Gezelles stoffelijk overschot reeds enkele maanden eerder overgebracht was.
Rekening houdend met de sobere smaak van Gezelle koos de Béthune voor een arduinen monument in neogotische stijl. Centraal staat een reusachtig bronzen kruis met bloeiende lelies aan hoofd en armen, een middeleeuws christelijk symbool voor Drieëenheid, zuiverheid en opstanding. Onderaan het kruis vindt men de verzen uit Kleengedichtjes. “Met kruis in de top”. Op de uiteinden staan de afbeeldingen van Maria, Sint-Guido en Sint-Luitgaarde. In het midden van het kruis symboliseerde Béthune Gezelles priesterschap door de afbeelding van een kelk. De rozenkroon die de kelk omringt, verwijst naar Gezelles dichterlijke begaafdheid. Het kruis wordt geflankeerd door twee koperen engelen met respectievelijk een citer (dichter) en een pen om notities te maken in een boek (taalgeleerde). De 3 beelden rusten op een voetstuk dat als een lijkbaar is opgevat. De lijkbaar is naar middeleeuwse model gemaakt van stenen kisten voor doden uit de hogere stand. De graftombe is eenvoudig versierd met een eikenrank die staat voor Gezelles liefde voor de natuur en bomen maar ook voor sterkte en macht.
Op de zijkant van het monument vinden we de titels van de dichtbundels en tijdschriften van Gezelle. De verzen op de achterkant zijn afkomstig uit Kerkhofblommen. Op de 4 hoeken zien we de schilden van West-Vlaanderen en de drie Gezellesteden Brugge, Roeselare en Kortrijk. Rond het graf werden vele bloemen gezaaid die verwijzen naar Gezelles liefde voor de natuur
In het kader van de verdere ontsluiting van het Guido Gezellearchief zijn die documenten voortaan online ter beschikking.